موسسه علمی فرهنگی رویش اندیشه و معرفت با همکاری پژوهشکده‌ی فرهنگ و معارف قرآن نشست علمی با موضوع «مفهوم شناسی و روش شناسی مبحث نظام و نظام سازی قرآنی در عرصه ی سیاسی» برگزار کرد.
این نشست در تاریخ 12 بهمن سال 96 با حضور حجت الاسلام نجف لک زایی به عنوان ارائه دهنده برگزار شد.
نقد این نشست را حجت الاسلام میراحمدی و حجت الاسلام نظر زاده برعهده داشتند.
حجت الاسلام یوسفی مقدم به عنوان دبیر علمی نشست و دکتر شیعی به عنوان دبیر اجرایی نشست حضور داشتند.
در نشست «مفهوم‌شناسی و روش‌شناسی مبحث نظام و نظام‌سازی قرآنی در عرصه سیاسی» حجت‌الاسلام لک‌زایی با اشاره به ویژگی‌های نظام سیاسی قرآن کریم به کاربرد روش ساختاری و کارکردی در ذیل مجموعه سیستمی تاکید کرد و حجت‌الاسلام عبدالله نظرزاده با اشاره به نقائص روش سیستمی، به خروجی برخی مسائل قرآنی از این رویکرد اشاره کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لک‌زایی، در نشست علمی «مفهوم‌شناسی و روش‌شناسی مبحث نظام و نظام‌سازی قرآنی در عرصه سیاسی» در پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم تصریح کرد: نظامی که در هر حوزه از مباحث داریم باید برگرفته از تعالیم قرآن و عترت باشد و یا حداقل در مخالفت با قرآن و عترت نباشد.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: فضل‌الله روزبهان خنجی در اوائل قرن دهم در کتاب سلوک الملوک با رویکرد فقهی به نظام‌سازی پرداخته و چارچوبی را که ارائه کرده نقطه شروع آن را مفهوم‌شناسی گرفته است.
لک‌زایی عنوان کرد: الگوی نظام اربعه جامع‌ترین الگو در نظام‌سازی است که تاکنون کشف شده است؛ البته سوءتفاهمی وجود داشته است که صرفا از علل اربعه می‌توان در ساخت امور مادی استفاده کرد در حالی که از این علل در ساخت دولت و نظام هم می‌توانیم استفاده کنیم؛ یعنی علل فاعلی، صوری و مادی و غایی چهار عامل برای ساخت هر چیزی از جمله نظام‌سازی است.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد:. فرض نظام‌سازی این است که اگر بشر به مسئله‌ای واقعی نیاز داشته باشد آن را تاسیس می‌کند لذا بشر بدون نظام سیاسی نمی‌تواند به زندگی خود ادامه دهد ولو اینکه این نظام سیاسی خوب هم نباشد. دولت، خانواده، بهداشت، اقتصاد و تعلیم و تربیت ۵ نظامی است که بشر بدون آن بقاء ندارد و نابود خواهد شد.
وی افزود: در قرآن کریم باید آیاتی را در مورد وظایف دولت‌ها مانند اقامه نماز و امر به معروف و نهی از منکر، اقامه عدل و ... بیابیم و برای نظام‌سازی در بحث دولت به کار ببندیم؛ در نظام سیاسی قرآنی، امام و رهبر الهی عنصر کلیدی است که در دوره پیامبر، خود ایشان و در دوره ائمه (ع)، آن بزرگواران و در دوره غیبت نیز، ولایت فقیه است.
لک‌زا‌یی بیان کرد: برخی تصور کرده‌اند که باید ثابت کنند مقوله تفکیک قوا، مقوله‌ای دینی است در صورتی که نیازی به این مسئله نیست و کاملا اقتضائی است؛ اینکه ما چند وزارتخانه لازم داریم مقوله‌ای مرتبط با دین نیست؛ البته قرآن کریم رویکرد‌های کلی می‌دهد مانند اینکه دولت، اگر سیاست‌گذار و معمار باشد باید کوچک باشد بنابراین نظریه دولت را برای نظام‌سازی باید تامین کنیم.
در ادامه این بحث حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالله نظرزاده، محقق و پژوهشگر حوزه علمیه در نقدی بر سخنان لکزایی ادامه داد: یکی از مباحث قابل استخراج از قرآن کریم، نظامات قرآنی است و ما باید روشی را انتخاب کنیم که انطباق حداکثری با قرآن داشته باشد، چون امکان صددرصدی در برداشت ما که منطبق بر قرآن وجود داشته باشد ندارد.
وی افزود: شهید صدر از احکام جزئی که حجیت آن برای همه فق‌ها روشن است نظامی استخراج کرده و بعد بر اساس آن مسائل سیستمی را حل کرده است که البته انتقاداتی بر او نیز وارد است از جمله اینکه ممکن است احکام جزئی حجیت داشته باشد، ولی آیا سیستمی که براساس آن تولید کرده است دارای حجیت است؟.
این محقق و پژوهشگر افزود: ما هر روشی را که در نظر بگیریم کاستی و مزایایی دارد، ولی تحلیل سیستمی با وجود اینکه دید مکانیکی به ما می‌دهد، اما بسیاری از مسائل قرآنی از این سیستم خارج است و در مجموعه آن مغفول می‌ماند و کارایی لازم را ندارد.
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین منصور میراحمدی بیان کرد: سؤال من این است که روش تحلیل سیستمی آیا می‌تواند روشی برای فهم دیدگاه قرآن باشد؟ بنده معتقدم که ما نیاز به روش متن محور داریم و هیچ روش فرامتنی نمی‌تواند به دیدگاه قرآن کریم برساند.
وی افزود: پذیرش محدودیت‌های روش سیستمی نکته مثبتی است که از سوی ارائه دهنده مطرح شده است، لذا لازم است ابتدا این محدودیت‌ها فهرست شود و پیشنهاداتی را ارائه کنیم تا بتوانیم به الگو‌ها و روش‌های مناسبتر از جمله الگوی ترکیبی برسیم.
میراحمدی تصریح کرد: یحث دیگر من این است که روی اصل ادعای تبیین این موضوع تردید دارم؛ ما اگر بخواهیم روش قرآن را در نظام‌سازی به دست آوریم لازمه آن تحلیل سیستمی در فهم قرآن است؛ کسی ممکن است مدعی شود که قرآن خودش ساختار روشی خاصی دارد که ما باید به آن دست یابیم، ولی آیا این الگو یعنی تحلیل سیستمی ما را به ساختار روشی قرآن می‌رساند این الزام به نظر نمی‌رسد.
یادآور می‌شود این نشست، اولین نشست از مجموعه نشست‌های طرح نظام‌سازی قرآنی است که توسط موسسه علی فرهنگی رویش اندیشه و معرفت با همکاری پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن برگزار شده است.